Voor miljoenen Palestijnen is UNRWA van levensbelang, maar voor Israël is de organisatie omstreden. Onderwijs, gezondheidszorg en voedselhulp maken plaats voor verdere politieke spanningen nu Israël UNRWA verbiedt wegens vermeende banden met Hamas. Ondanks internationale kritiek, lijkt Israël niet bereid deze beslissing terug te draaien, zelfs nu deze in strijd is met internationaal recht. Dit besluit vergroot de humanitaire crisis in Gaza, waar basisvoorzieningen nu ernstig in gevaar komen. Wat betekent dit verbod in de praktijk, en wie betaalt de prijs?
Wat doet UNRWA?
The United Nations Relief and Works Agency (UNRWA) is als VN-organisatie verantwoordelijk voor humanitaire hulp aan zes miljoen Palestijnse vluchtelingen. Zij zijn actief in de Gazastrook, de Jordaanoever, Oost-Jeruzalem, Syrië, Libanon en Jordanië. De organisatie zorgt onder meer voor onderwijs, gezondheidszorg, onderdak en voedsel. UNRWA bestaat uit zo’n 30.000 werknemers, runt meer dan 700 scholen en 140 ziekenhuizen en fungeert daarmee als een quasi-overheid in Gaza. Zo kregen honderdduizenden kinderen een poliovaccin en heeft UNRWA zich ingezet tegen de catastrofale hongersnood. Geen enkele VN-organisatie zit zo diep in de haarvaten van een samenleving als UNRWA. Op 28 oktober 2024 nam Israël een wet aan die UNRWA verbiedt nog langer te opereren op Israëlisch grondgebied. Het verbod is afgelopen maand ingegaan.
Hulporganisatie of verlengstuk van Hamas?
De reden voor het aannemen van deze wet is dat Israël UNRWA niet meer als hulporganisatie ziet, maar als een verlengstuk van Hamas. Israël beschuldigt UNRWA ervan banden met Hamas te hebben en claimt dat medewerkers betrokken waren bij de aanslagen van 7 oktober 2023. Uit een onafhankelijk VN-onderzoek bleek dat negen medewerkers mogelijk betrokken waren. UNRWA ontsloeg hen onmiddellijk. Een tweede onderzoek van de VN concludeerde dat er geen structurele banden tussen UNRWA en Hamas zijn, maar dat er verbeteringen mogelijk zijn in het waarborgen van de neutraliteit van het personeel. Israël blijft UNRWA wantrouwen, onder meer vanwege vermeende corruptie en beschuldigingen over het gebruik van antisemitische schoolboeken. Deze beschuldigingen zijn echter nooit met concreet bewijs onderbouwd.
Hamas, de organisatie die sinds 2007 in Gaza aan de macht is, heeft naast een militante tak ook een politieke en bestuurlijke rol. UNRWA is daardoor genoodzaakt op bepaalde vlakken met hen samen te werken. Israël en Egypte blokkeren al jaren de grenzen van Gaza vanwege de aanwezigheid van Hamas, dat internationaal het etiket van een terroristische organisatie heeft. Hierdoor is Gaza volledig afhankelijk van structurele noodhulp, waar volgens internationaal recht Israël als bezetter verantwoordelijk voor is. Israël levert deze hulp echter niet. Daarnaast negeert Israël de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof dat de illegaliteit van bezetting van Gaza, de Jordaanoever en Oost-Jeruzalem bevestigde. Dit geldt ook voor het bevel van het Gerechtshof in de zaak Zuid-Afrika tegen Israël, dat eist dat Israël stopt met acties die Palestijnen bedreigen en dat humanitaire hulp in Gaza ongehinderd moet worden toegelaten.
Humanitaire gevolgen
Nu Israël UNRWA verbiedt, neemt de druk op andere hulporganisaties zoals UNICEF en het Rode Kruis enorm toe. Zij waarschuwen dat ze de omvang van de crisis niet zelfstandig kunnen opvangen. Naar eigen zeggen zijn ze onder andere afhankelijk van UNRWA wat betreft infrastructuur. Dit is essentieel voor het leveren van voedsel, water en hygiëneproducten. Bovendien wordt de beschikbaarheid van fysieke plekken als scholen, opslagplaatsen, schuilplaatsen en ziekenhuizen door de organisatie geregeld. De overgebleven hulporganisaties zullen het werk dus niet op dezelfde schaal kunnen uitvoeren. De Verenigde Staten en de Europese Unie pleitten voor het terugdraaien van de nieuwe wet. Israël heeft zich tot nog toe echter niet gevoelig getoond voor internationale kritiek.
Een verbod zou volgens Wouter Booij, perswoordvoerder van UNICEF Nederland, verwoestende gevolgen hebben voor de inwoners van Gaza, onder wie één miljoen kinderen. Dit gebeurt terwijl de situatie in Gaza al schrijnend is en steeds verder verslechtert. Volgens hem zal de hulp door gaan, maar op zeer beperkte schaal. Zonder UNRWA en zonder volwaardig alternatief, zullen de cruciale voorzieningen zoals voedselhulp, gezondheidszorg en onderdak grotendeels verdwijnen. Dit zal onvermijdelijk leiden tot toenemende instabiliteit, meer ondervoeding, ziekte en uiteindelijk een hoger aantal sterfgevallen in Gaza.
