Lilianne Ploumen was Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en partijleider van de PvdA. Na haar politieke carrière zet zij de strijd voor gelijkheid voort. Bij Bureau Clara Wichmann werkt zij als senior adviseur aan rechtszaken die opkomen voor de bescherming van vrouwenrechten. Wij gingen met haar in gesprek over haar werk bij Bureau Clara Wichmann, de verschillen tussen de politieke en juridische wereld en het activisme dat nodig is in de strijd voor meer gelijkheid.
Een betere wereld
Lilianne Ploumen groeide op met een sterk rechtvaardigheidsgevoel. ‘Ik heb het van kleins af aan heel gek gevonden dat jongens en meisjes verschillend werden behandeld. Toen dacht ik al: hier klopt iets niet.’ Dit werd dan ook de rode draad door haar carrière. Ze startte na haar studie Maatschappijgeschiedenis bij onderzoekbureau IPM, maar al snel werd ze actief binnen organisaties die zich inzetten voor een betere wereld. ‘Dat was mijn droom.’ Wat haar aansprak in de organisaties Foster Parents Plan en Cordaid. Later werd ze directeur van Mama Cash. Mama Cash opereerde niet vanaf de zijlijn. Ploumen vond het juist interessant dat Mama Cash onderdeel is van de beweging voor verandering. Vrouwen die zich hard maken voor hun eigen rechten.
Bij Mama Cash zette Ploumen zich in voor feministische initiatieven. Ze benadrukt hoe financiering een rol speelt in ongelijkheid: ‘Banken zagen vrouwelijke ondernemers als een groter risico, waardoor ze minder krediet kregen’. Ook in de gezondheidszorg zag ze een schrijnend voorbeeld van genderongelijkheid: decennialang werden medicijnen enkel getest op mannelijke lichamen. ‘Pas twintig jaar later kwam daar een initiatiefnota over in de Tweede Kamer, die ik zelf indiende’ In 2007 werd Ploumen voorzitter van de PvdA. Een heel ander vak en een andere functie. Wat hetzelfde bleef, is het gegeven dat sommige veranderingen snel en andere langzaam gaan. ‘Je moet beide registers begrijpen en daarmee om kunnen gaan, maar voor het veranderen van de wereld heb je geduld nodig’
Bureau Clara Wichmann
Na haar politieke carrière ging Ploumen rechten studeren om zich op het juridisch vlak in te zetten voor vrouwenrechten. Als senior adviseur bij Bureau Clara Wichmann (BCW) werkt ze aan strategische rechtszaken. Een van de bekendste is de zaak tegen de staat betreffende de SGP, die vrouwen niet verkiesbaar wilde stellen. ‘Als je als staat gecommitteerd bent aan de Wet Gelijke Behandeling en het Vrouwenrechtenverdrag, kun je niet tegelijkertijd een partij financieren die zich daar niets van aantrekt.’ Recent spande het Bureau een zaak aan tegen de staat omdat vrouwelijke rechters en officieren van justitie minder betaald krijgen dan hun mannelijke collega’s. ‘Dat is niet alleen pijnlijk voor hen persoonlijk, maar het laat ook zien hoe taai dit soort problemen zijn. Als vrouwelijke rechters al moeite hebben om hun rechten te krijgen, hoe moet dat dan zijn voor vrouwen met minder juridische kennis en financiële middelen?’
‘In theorie is er een gelijk speelveld, maar in de praktijk niet altijd’
BCW kreeg gelijk in de zaak tegen Meta bij het College voor de Rechten van de Mens, omdat Facebook discriminerende advertenties verspreidde. ‘Alle vormen van discriminatie die in de samenleving bestaan, worden door algoritmes gekwadrateerd’, legt Ploumen uit. ‘Niet alleen de systemen corrigeren, maar vooral de mensen en bedrijven die ze ontwikkelen verantwoordelijk houden.’ Deze corrigerende aanpak is tegenovergesteld aan haar politieke verleden. ‘In de politiek probeer je wetgeving te veranderen.’ Bij BCW wordt die wetgeving gebruikt om te laten zien waar het misgaat. Als politica heeft Ploumen zich ingezet voor strengere wetgeving voor bijvoorbeeld implantaten. ‘Het werd iets strenger, maar niet al mijn voorstellen zijn overgenomen.’ Het gevolg van ondeugdelijke implantaten zijn ernstige gezondheidsrisico’s. Dat leidde onder andere tot een rechtszaak namens duizenden vrouwen tegen farmaceutische producent Allergan. ‘In theorie is er een gelijk speelveld, maar in de praktijk niet altijd.’
Activisme en alertheid
Op 8 maart vond de Feminist March in Amsterdam plaats, met 20.000 deelnemers een geweldige opkomst. Zij zien, net als Ploumen, zorgelijke ontwikkelingen in de politiek. ‘Rechten van vrouwen en van lhbtiq+ mensen worden ook in Nederland door sommige politieke partijen ter discussie gesteld en er wordt actief desinformatie verspreid.’ Ook maakt Ploumen zich zorgen over hoe de politiek met de rechtspraak omgaat. ‘Uitspraken van rechters worden openlijk in twijfel getrokken door politici. Dat is schokkend.’ Wat betreft internationale ontwikkelingen verwacht Ploumen dat de tweede termijn van Trump impact zal hebben, ook in Nederland. ‘Nederlandse partijen nemen zijn retoriek over, wat seksisme legitimeert. We moeten alert blijven. Feitenvrij politiek bedrijven is gevaarlijk. Nogmaals, je kunt verschillende opinies hebben, maar je bedienen van verdraaide feiten en halve waarheden is problematisch.’
‘Een probleem zien en denken: hier zou ik iets aan kunnen doen’
Weinig politici maken de overstap van politieke arena naar juridische strijd. Ploumen wel, zij rondde de master International and European Human Rights Law af en volgde vakken uit de bachelor Rechtsgeleerdheid. ‘Ik vind het fijn om een handelingsperspectief te hebben. Een probleem zien en denken: hier zou ik iets tegen kunnen doen.’ Aan rechtenstudenten wil Ploumen twee dingen meegeven. ‘Als rechtenstudent word je onderdeel van de democratische rechtsstaat, dat is zowel een voorrecht als een verantwoordelijkheid.’ Daarnaast geeft zij het advies om ruimte te nemen om keuzes te maken. ‘Ik heb pas recent rechten gestudeerd. Je hoeft niet alles in één keer goed te doen. Dus wees doelgericht, maar maak je niet te veel zorgen. Relax.’
