De wereld van social media is de afgelopen jaren overspoeld met familievloggers en minderjarige influencers, ook wel kidfluencers genoemd. In de nieuwste aflevering van het BNNVARA-programma BOOS van Tim Hofman wordt een confronterend beeld geschetst van de wereld achter de populaire familievlogs. Kinderen worden dagelijks in beeld gebracht, zonder instemming en vaak met verstrekkende gevolgen voor hun privacy en welzijn. De uitzending heeft veel losgemaakt: van felle reacties op social media tot hernieuwde aandacht voor wetgeving rondom kidfluencers. Hoe ver mag je eigenlijk gaan als ouder-vlogger, en wie beschermt de kinderen?
Kind zijn als content
Steeds meer gezinnen verdienen geld door hun dagelijks leven te delen op YouTube, TikTok en Instagram. In deze zogenaamde familievlogs spelen kinderen vaak de hoofdrol. Van eerste schooldagen tot ziekenhuisbezoeken: niets blijft privé voor de camera. Artsen en jeugdgezondheidsorganisaties uiten hun zorgen over de mentale impact van online zichtbaarheid op kinderen. Ook psychiaters trekken aan de bel. Zij noemen kinderinfluencing geen hobby, maar een vorm van kinderarbeid. Ook waarschuwen zij voor mogelijke schade aan de ontwikkeling van het zelfbeeld en de privacy van minderjarige influencers. De oproep is duidelijk: het is tijd om kinderen te beschermen tegen mentale schade, faalangst en een verstoorde identiteitsontwikkeling die kan voortvloeien uit hun online aanwezigheid. Wat voor de ouders een inkomen is, kan voor het kind een start van psychische schade zijn.
Bescherming van kid
In 2021 kondigde het kabinet aan in gesprek te willen gaan met ouders, pedagogen en andere betrokkenen over de risico’s van online aanwezigheid van kidfluencers. Ook komt er een meldpunt voor vermoedens van misstanden rond kinderen die door influencers worden ingezet voor commerciële doeleinden. Kinderen in familievlogs vallen grotendeels buiten bestaande regelgeving, terwijl kindacteurs in films en reclames wél wettelijk worden beschermd. De regels van social mediaplatforms worden bovendien niet altijd nageleefd. Daarom liet het ministerie van Sociale Zaken een onderzoek uitvoeren naar kidfluencers en gezinsvlogs. De conclusie: er is veel onduidelijkheid over hun juridische positie. Staatssecretaris Nobel staat positief tegenover het idee om kidfluencers gelijk te stellen aan ‘kunstkinderen’, met heldere regels over werkuren en inkomsten. Hij werkt samen met de Arbeidsinspectie aan een aanpak en zal de Tweede Kamer in 2025 informeren.
Ondanks eerdere signalen van ministeries en kinderrechtenorganisaties blijft de regelgeving versnipperd. In 2022 gaf het ministerie van Sociale Zaken aan te werken aan strengere regels tegen commerciële uitbuiting van kinderen. Daarbij wordt gekeken naar het Franse model, waarin sinds 2020 wettelijk is vastgelegd hoeveel uren kinderen online mogen werken. Ook moeten ouders daar het verdiende geld op een geblokkeerde rekening zetten. In Nederland is dat nog niet verplicht, waardoor ouders zonder toezicht kunnen filmen en verdienen aan hun kinderen.
Opvoeden of ondernemen?
Het opstellen van regelgeving voor kidfluencers is ingewikkeld, vooral door het grijze gebied tussen hobby en werk. Een onderzoek van Panteia voor het ministerie van Sociale Zaken noemt verschillende opties: registratie van commercieel actieve kinderen, een urenlimiet voor commerciële activiteiten, eerlijke inkomstenverdeling en begeleiding door een mentor. Een voorkeursvoorstel is het verplicht registreren van kinderen tot 16 jaar die frequent en zichtbaar in commerciële content verschijnen bij de Arbeidsinspectie. Nederland kijkt hierbij naar landen als Frankrijk en Italië, waar al concrete regels bestaan. Toch is er nog discussie over details, zoals het instellen van maximale werkuren versus een limiet op het aantal posts, en de rol van platforms en adverteerders.
De maatschappelijke roep om actie groeit. De BOOS-uitzending over familievloggers bracht het debat in een stroomversnelling en maakte pijnlijk zichtbaar hoe kwetsbaar kinderen kunnen zijn in een online verdienmodel. De vlogfamilies die op de uitzending reageerden, verwierpen de kritiek veelal als te generaliserend en disproportioneel. Dit onderstreept een bredere, fundamentele vraag: waar ligt de grens tussen opvoeden en ondernemen? En wie bewaakt die grens wanneer het kind zowel gezinslid als verdienmodel wordt? Het onderzoek van Panteia wijst op het ontbreken van eenduidige regelgeving. Totdat de wetgever duidelijke kaders stelt, rust de morele verantwoordelijkheid bij de ouders zelf.
