Na een juridische strijd die bijna zeven jaar heeft geduurd, heeft de Hoge Raad op 9 januari 2024 de veroordeling en levenslange gevangenisstraf van de beruchte crimineel Willem Holleeder (65) bevestigd. In juni 2022 had het Amsterdams Gerechtshof al geoordeeld dat Holleeder schuldig was aan uitlokking van vijf moorden, doodslag, zware mishandeling en deelname aan een criminele organisatie. Deze uitspraak werd destijds als rechtmatig beschouwd en is door de Hoge Raad ongewijzigd bekrachtigd. Met alle nationale rechtsmiddelen uitgeput, kan de advocaat overwegen verdere stappen te ondernemen door een beroep te doen op het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) bij het Europees Hof. Hij zou hierbij kunnen verwijzen naar artikel 4 EVRM, dat stelt dat niemand onderworpen mag worden aan onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing.
Een zaak van leven en dood
Na de Heineken-ontvoering speelde het leven van Holleeder, een van de meest beruchte criminelen van Nederland, zich steeds meer in de schijnwerpers af. Hij zocht de publiciteit op en er verschenen veel publicaties, programma’s en boeken rondom zijn persoon. Zo schreef Astrid Holleeder, zus en slachtoffer, de bestseller ‘Judas’ over het leven met haar broer. Cruciale verklaringen en bewijsvoeringen in het proces werden onder andere afgelegd door Astrid en Holleeders andere zus, een ex-vriendin en twee kroongetuigen. De feiten speelden zich af tussen 2002 en 2006. Direct na de uitspraak in juni 2022 ging Holleeder in cassatie bij de Hoge Raad, die nu heeft bepaald dat er geen gronden zijn om de eerdere veroordeling te vernietigen. De omvangrijke en langlopende zaak tegen ‘de Neus’ is daarmee ten einde gekomen.
Uitgeneuzeld
De advocaat van Holleeder heeft op diverse punten bezwaar gemaakt tegen de uitspraak van het hof. Zo werd de rechtmatigheid van de kroongetuigen overeenkomsten en de betrouwbaarheid van de verklaringen van de kroongetuigen in twijfel getrokken. Daarnaast werden andere onderdelen van de bewijsconstructie en de oplegging van de levenslange gevangenisstraf aangevochten. Volgens het advies van advocaat-generaal Spronken, dat de Hoge Raad overnam, waren de vragen over de kroongetuigenregeling reeds uitvoerig behandeld in eerdere zaken. Bovendien bevatte het beroep tegen de levenslange straf geen nieuwe argumenten. De Hoge Raad heeft de klachten zonder inhoudelijke motivering afgewezen, omdat ze niet tot vernietiging kunnen leiden en geen nieuwe rechtsvragen hebben opgeroepen.
Ondanks de erkenning dat de procedure te lang heeft geduurd, heeft de Hoge Raad geen strafvermindering toegekend vanwege de aard van de opgelegde levenslange straf. De Hoge Raad heeft benadrukt dat het hof bij de oplegging van de levenslange gevangenisstraf rekening heeft gehouden met de gewetenloze en kille wijze waarop Holleeder, samen met anderen, besloot over leven en dood. Het hof concludeerde dat Holleeders beslissingen in hoofdzaak werden gemotiveerd door financiële drijfveren en wraak motieven, waarbij hij bovendien informanten binnen de politie had. Holleeder zal nu definitief zijn leven lang achter de tralies doorbrengen.
Levenslang uit je neus vreten
De levenslange gevangenisstraf in Nederland bestaat sinds 1870 als vervanging van de doodstraf. In tegenstelling tot andere landen in de Europese Unie betekent levenslang in Nederland daadwerkelijk levenslang. In 2017 werd een nieuw beleid ingevoerd waardoor veroordeelden na 25 jaar een herbeoordeling kunnen aanvragen. Holleeder heeft nooit schuld bekend, en zowel hij als zijn advocaat waren afwezig bij de definitieve uitspraak van de Hoge Raad.
Na het oordeel van de Hoge Raad blijft de vraag hangen of Holleeder ooit weer voor een rechtbank zal verschijnen. De toekomst van de beruchte crimineel blijft onzeker: zal hij zijn opgelegde levenslange gevangenisstraf gelaten ondergaan, of zal hij in de komende jaren nog juridische stappen ondernemen om zijn veroordeling aan te vechten? De kwestie van de vermeende strijdigheid van een levenslange straf met artikel 3 EVRM is door het hof afgewezen. Dit oordeel baseert zich op een eerdere uitspraak van de Hoge Raad in het Passageproces op 23 april 2019, waarin eveneens levenslange gevangenisstraffen werden opgelegd.
De levenslange gevangenisstraf werpt niet alleen vragen op over Holleeders lot, maar ook over het rechtssysteem en de ethische bezwaren tegen deze uitzonderlijke strafmaat. In Nederland werd deze slechts enkele malen opgelegd. De impact van deze definitieve uitspraak in de geruchtmakende zaak Holleeder zal nog lang voelbaar zijn in de juridische toekomst van Nederland.
