Loopbaanoriëntatie is een complexe kwestie. Het plannen van de toekomst gaat vaak gepaard met twijfel en angst, vooral wanneer het betrekking heeft op een fundamenteel levensaspect, zoals een professionele carrière. Marilyn Fikenscher, voormalig officier van justitie, zet zich hedendaags in als coach om studenten en professionals te begeleiden bij onder andere het verkrijgen van inzicht in de vele onzekerheden die gepaard gaan met loopbaankeuzes. Wij spraken met Fikenscher over haar carrière, de druk die op studenten en professionals rust en de invloed van loopbaankeuzes op zowel werktevredenheid als mentale gezondheid.
Een beroepsmatige metamorfose
Tijdens haar rechtenstudie trachtte Fikenscher, zoals veel studenten, te achterhalen waar haar affiniteit met het recht vandaan kwam. Naarmate haar kennis van het recht toenam, groeide het besef dat haar interesse vooral werd gewekt door de mens die in het recht centraal staat. Dit inzicht bracht haar ertoe de master Strafrecht te kiezen. Na haar studie kreeg Fikenscher de kans om als parketsecretaris bij het Openbaar Ministerie te werken, hetgeen uiteindelijk resulteerde in haar beslissing om officier van justitie te worden. De aanzienlijke verantwoordelijkheid van deze functie sprak haar sterk aan. ‘Er wordt rekening gehouden met de verdachte, het slachtoffer en de samenleving, wat dilemma’s met zich meebrengt en het werk uitdagend maakt.’
Na acht jaar als officier van justitie werkzaam te zijn, ervoer Fikenscher een toenemende innerlijke spanning. ‘Hoewel het inherent is aan het werk, voelde het niet prettig om wekelijks 40 uur te oordelen.’ De afstandelijkheid die het beroep vereiste, creëerde een spanning tussen haar professionele rol en persoonlijke gevoelens. Dit bracht haar ertoe een andere loopbaan te verkennen. Gedreven door nieuwsgierigheid naar nieuwe vaardigheden koos zij uiteindelijk voor het coachingsvak. In haar huidige functie begeleidt Fikenscher cliënten bij vraagstukken zoals stressmanagement, verantwoordelijkheidsgevoel en loopbaantwijfels, waarbij haar doelgroep vooral ligt bij juristen en togadragers.
De benauwde student
In een samenleving met een verscheidenheid aan beroepsmogelijkheden wordt al op jonge leeftijd de vraag gesteld welke baan men later wil uitoefenen. Aangezien een beroepskeuze een essentiële rol speelt in het leven van een individu, kan de daaruit voortkomende druk overweldigend zijn. Fikenscher merkt op: ‘Ik zie bij veel studenten die ik spreek dat zij veel stress ervaren over de keuzes die zij moeten maken, omdat zij het gevoel hebben de juiste beslissing te moeten nemen.’ Zij benadrukt dat een keuze niet definitief is en dat iedereen vrij is om van koers te veranderen. Loopbanen verlopen immers zelden precies zoals gepland, waarbij heroverwegingen en omwegen belangrijke ontwikkelingsmomenten zijn. Sociale media schetsen daarbij vaak een vertekend beeld, waarin alleen successen zichtbaar zijn. Dit kan de illusie wekken dat een carrière vlekkeloos moet verlopen, terwijl tegenslagen juist een normaal en leerzaam onderdeel van het proces zijn.
Het hoofd boven water houden
De werkdruk binnen de juridische sector is bovengemiddeld hoog. Rechters, advocaten en officieren van justitie kampen met een constante stroom aan werkzaamheden. Fikenscher constateert binnen haar praktijk dat deze werkdruk negatieve consequenties kan hebben wanneer een persoon moeite heeft met het vinden van een gezonde balans. Dit kan leiden tot een geleidelijke overschrijding van persoonlijke grenzen, met alle bijbehorende gevolgen van dien. ‘Ik probeer samen met mijn cliënten te ontdekken waar de grens ligt en wat ervoor zorgt dat ze deze grens overschrijden. Om te weten wanneer de grens wordt overschreden, moet je eerst weten waar deze zich bevindt.’
‘Door de kwestie geleidelijk af te pellen probeer ik te zien waar het echt over gaat’
Volgens Fikenscher is het van groot belang bewustzijn te creëren rondom interne spanningen. Dergelijke spanningen vinden veelal hun oorsprong in diepgewortelde overtuigingen en ingesleten gedragspatronen die zich in de loop der jaren hebben ontwikkeld. Is bijvoorbeeld het onvermogen om nee te zeggen een intrinsieke behoefte om anderen te helpen, of ligt de oorzaak in een opvoeding waarin nee zeggen geen optie was? Fikenscher licht toe: ‘Door de kwestie geleidelijk af te pellen, probeer ik te achterhalen waar het echt over gaat.’ Dit proces van zelfreflectie vergroot het inzicht in onderliggende motieven en belemmeringen. Zo ontstaat ruimte om eigen belangen op een bewustere en evenwichtige manier te heroverwegen.
Een ander daglicht
Het besef van innerlijke signalen of onaangename gevoelens die wijzen op de noodzaak van een beroepsmatige koerswijziging is voor velen een uitdagende stap. Het herkennen van dergelijke gevoelens is één aspect. Het daadwerkelijk ondernemen van actie vormt de daaropvolgende en vaak moeilijkere stap. De angst voor een andere werkplek, een nieuwe functie of een volledige carrièreswitch speelt niet alleen bij jonge professionals, maar ook bij ervaren beroepsbeoefenaars. ‘Velen ervaren gevoelens van ontevredenheid, zelfs wanneer zij ogenschijnlijk succesvol zijn binnen hun vakgebied.’ Deze innerlijke onvrede blijft vaak aanwezig en kan met de tijd aan intensiteit toenemen indien het niet wordt erkend of
besproken.
‘Op lange termijn helpt het niet om alles voor jezelf te houden; juist door erover te praten ontstaat perspectief’
Fikenscher benadrukt daarom het belang van open gesprekken over terugkerende twijfels. ‘Op lange termijn helpt het niet om alles voor jezelf te houden; juist door erover te praten ontstaat perspectief.’ Deze voortdragende zorgen onder ogen zien en bespreekbaar maken kan verlichting bieden. Anderen kunnen helpen irrationele gedachten te relativeren en de blik te verruimen. Uiteindelijk kan duidelijk worden dat er voldoende mogelijkheden zijn om van opleiding, werkomgeving of zelfs carrière te veranderen. ‘Voordat je een koerswijziging maakt, zijn er altijd mensen bereid bij de eerste stappen te helpen.’
