Onze digitale infrastructuur draait op de rails van een handjevol niet-Europese platforms. Drie jaar geleden schreven wij dat de Europese Unie zich opmaakte voor een strijd met ongelijke wapens: techgiganten als Apple, Meta en Google domineerden de digitale markt, terwijl Brussel nog werkte aan nieuwe wetten. Inmiddels is dat veranderd. De Digital Markets Act (DMA) is van kracht en zes grote platformen zijn officieel als gatekeepers aangewezen. De eerste boetes zijn in april 2025 uitgedeeld voor onevenredige marktmacht. Brussel beschikt duidelijk over scherpere tanden dan drie jaar geleden. Zullen die de dominantie van Big Tech kunnen temperen?
Gatekeepers
De DMA is bedoeld om bedrijven met een structurele marktmacht – zogeheten gatekeepers – te verplichten hun platformen toegankelijker in te richten. Denk aan regels tegen het bevoordelen van eigen diensten, het beperken van externe betaalmethoden of het koppelen van gebruikersdata tussen diensten. Het verschil met eerdere gevallen is vooral procedureel. Waar boetes vroeger pas volgden na jaren onderzoek en rechtszaken, kan de Europese Commissie onder de DMA binnen één à twee jaar optreden. Op 6 september 2023 wees de Commissie zes gatekeepers aan: Google, Amazon, Apple, ByteDance, Meta en Microsoft. Deze stap van de Commissie is geen grote verrassing: volgens AFM-voorzitter Laura van Geest is de Commissie namelijk ‘de enige die nog een beetje “boe” kan zeggen tegen Big Tech’.
Op 23 april 2025 kondigde de Commissie haar eerste sancties onder de DMA aan: Apple kreeg een boete van 500 miljoen euro en Meta een van 200 miljoen euro. Beide bedrijven zouden concurrenten hebben belemmerd, onder andere door beperkingen op externe betaal- en advertentieopties binnen hun platformen. Voor het eerst kon Brussel hier daadkrachtig ingrijpen, al binnen twintig maanden na aanwijzing van een gatekeeper. Het opmerkelijke aan de boetes is dus niet de hoogte ervan – deze bedragen blijven immers relatief laag vergeleken met de jaaromzetten van de bedrijven – maar de snelheid waarmee ze kunnen worden opgelegd.
Druk op Big Tech
Voor gebruikers zijn de eerste effecten van de DMA bescheiden, maar zichtbaar. Apple toont op de iPhone nu een keuzescherm voor browsers en alternatieve appstores. Ook mogen appmakers hun eigen betaalsystemen buiten Apple om vermelden. Bovendien biedt Meta een advertentievrij abonnement aan. Toch blijft de impact daarmee voorlopig beperkt. De kosten van naleving worden zo namelijk deels doorgeschoven naar consumenten. Voor een advertentievrij Meta-abonnement betaal je al snel 5,99 euro per maand. En hoewel Apple een boete kreeg, steeg de beurswaarde van het bedrijf kort daarna. Beleggers maken zich dus blijkbaar weinig zorgen over de financiële impact van de boetes. De Commissie zit echter niet stil en onderzoekt al nieuwe dossiers, onder meer met betrekking tot het bundelen van Microsoft Teams met Office en de rangschikking van producten op Amazon.com.
Daarnaast heeft de Commissie nog niet al haar kruit op de huidige dossiers verschoten. Bij herhaalde overtredingen kan zij niet alleen hogere boetes (tot 20 procent van de wereldwijde omzet) opleggen, maar ook structurele remedies eisen. Denk aan het technisch loskoppelen van platformdiensten of het verplicht openstellen van interfaces voor concurrenten. Deze ‘nucleaire optie’ zorgt ervoor dat de DMA niet alleen een instrument voor boetes is, maar ook een middel om platformen fundamenteel te hervormen. Naast sancties zet de DMA in op continue rapportage. Gatekeepers zijn verplicht jaarlijks een uitgebreid compliancerapport in te dienen.
Blijft Brussel bijten?
De DMA markeert een duidelijke koerswijziging in het Europese toezicht op Big Tech: sneller en breder inzetbaar. De eerste boetes tonen dat Brussel durft te bijten. Of de techbedrijven er ook iets van zullen voelen, is nog de vraag. Zij blijven financieel sterk en juridisch goed voorbereid. Uiteindelijk komt het dus aan op herhaalde overtredingen. Pas dan zal blijken of de Commissie ook bereid is te handhaven. Zo zou de Commissie niet alleen het marktgedrag corrigeren, maar de digitale machtsverhoudingen structureel kunnen veranderen. De tanden zijn geslepen – nu rest de test of Brussel ook echt gaat doorbijten.
