Ruim honderd medewerkers in Nederlandse dierenklinieken verrichten veterinaire handelingen zonder daartoe bevoegd te zijn. Dit blijkt uit onderzoek van de NOS en Omroep Brabant naar drie grote ketens: AniCura, IVC Evidensia en VetPartners. Samen bezitten deze organisaties ongeveer een kwart van de dierenklinieken in Nederland. Na de resultaten van het onderzoek werden websites haastig aangepast, functietitels gewijzigd en profielen verwijderd. Zo werd het probleem vooral verborgen, maar niet opgelost. Het ontbreken van structureel toezicht creëert een situatie waarin diergezondheid op het spel staat en eigenaren met lege handen staan als het misgaat.
Registratieplicht blijkt lege huls
Dierenartsen en paraveterinairen zijn wettelijk verplicht zich te laten registreren in het diergeneeskunderegister (CIBG) om medische handelingen te mogen uitvoeren. Paraveterinairen zijn speciaal opgeleide dierenartsassistenten die onder toezicht van een dierenarts medische handelingen mogen verrichten. Dit gaat onder andere om injecteren, bloed afnemen en verdoven. Uit het onderzoek blijkt echter dat minstens vier dierenartsen en ruim honderd assistenten van de onderzochte ketens zonder geldige registratie werkzaam zijn. Een deel van hen ontving een expliciete afwijzing op hun registratieaanvraag, maar gingen desondanks aan het werk. Anderen begonnen hun aanvraagprocedure, maar leverden nooit de vereiste documenten aan. Van de rest van de medewerkers was helemaal geen registratieaanvraag terug te vinden bij het CIBG.
Het probleem is niet voorbehouden aan grote ketens, want ook bij kleinere, zelfstandige klinieken bestaat een vergelijkbaar risico op onbevoegdheid. Het verschil zit vooral in de media-aandacht en het ontbreken van effectief intern toezicht. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is belast met het toezicht op de sector. In de praktijk voert de NVWA slechts incidenteel en risicogericht controles uit, meestal naar aanleiding van meldingen. Structurele handhaving op registratieplicht ontbreekt vrijwel volledig. Daardoor is de pakkans gering en daadwerkelijke vervolging van onbevoegde medewerkers uitzonderlijk. Dierenwelzijn en medische kwaliteit zijn daardoor vooral afhankelijk van vrijwillige naleving. Dit wordt in geen enkele medische sector acceptabel geacht.
Verdoezeling boven transparantie
De onthulling leid tot paniek bij de betrokken klinieken. Zo werden profielen van onbevoegde medewerkers aangepast of verwijderd van websites. Titels als ‘paraveterinair’ veranderden plotseling in ‘veterinair ondersteuner’ of ‘dierenartsassistent’. Hiermee probeerden de organisaties ogenschijnlijk hun aansprakelijkheid te minimaliseren en publieke verontwaardiging te beperken. De dierenartsketens geven toe dat er fouten zijn gemaakt en bieden hun excuses aan. Een woordvoerder van IVC Evidensia noemt het ontbreken van registraties bij vier dierenartsen een gevolg van ‘een administratieve fout binnen een complex, verwarrend en oud registratiesysteem’. Alle drie de ketens benadrukten dat de kwaliteit van de zorg niet in gevaar zou zijn geweest. Concrete sancties bleven dan ook uit.
Wet zonder tanden
Een consequentie van ongeregistreerd werken is het wegvallen van tuchtrechtelijke toetsing of klachtenbehandeling. Mensen die hun huisdier laten behandelen bij een onbevoegde diergeneeskundige kunnen geen klacht indienen als ze vermoeden dat er iets is misgegaan. Het Veterinair Tuchtcollege neemt alleen zaken in behandeling tegen diergeneeskundigen die in het diergeneeskunderegister staan. Eind vorig jaar wees het college zelfs een klacht af omdat de betrokken dierenarts zich tussentijds had uitgeschreven – vermoedelijk om onder de maatregelen uit te komen. Voor huisdiereigenaren resteert dan alleen de prijzige en langdurige procedure bij de civiele rechter. Daarnaast is het als huisdierenbezitter lastig om voorafgaand te controleren of een behandelaar wel geregistreerd is. Diergeneeskundigen zijn namelijk niet verplicht hun registratienummer te delen als iemand hierom vraagt.
Op het uitvoeren van diergeneeskundige handelingen zonder registratie staan gevangenisstraffen tot één jaar of een geldboete van maximaal 25.000 euro. Ondanks de duidelijke strafmaat is er de afgelopen jaren niemand vervolgd voor een dergelijke overtreding. De registratieplicht is op papier helder, maar in de praktijk mist het systeem afdwingbaarheid. Zolang het niet voldoen aan de registratieplicht geen daadwerkelijke gevolgen heeft, zijn wettelijke regels en rechten voor dieren vooral symbolisch. Voor een betrouwbare veterinaire sector is niet alleen heldere regelgeving, maar vooral consequent toezicht en handhaving noodzakelijk. Zolang bevoegdheid niet wordt gecontroleerd, kunnen dierenartspraktijken blijven opereren in een grijs gebied – met alle gevolgen van dien voor het dier en zijn baasje.
