‘De nacht is óók van ons.’ Deze beladen zin was de afgelopen weken door heel Nederland te horen. Seksuele intimidatie en femicide zijn een structureel probleem in onze maatschappij. De moord op Lisa in de nacht van 19 augustus herinnert ons hier op pijnlijke wijze aan. De zeventienjarige werd na een avond stappen in Amsterdam aangevallen terwijl zij naar haar huis in Abcoude fietste. Deze gebeurtenis maakte veel los in Nederland. Duizenden vrouwen ‘eisten de nacht terug’ door middel van demonstraties. Ook op politiek vlak wordt nagedacht over het bestrijden van vrouwengeweld in Nederland. Zo wordt onder andere gediscussieerd over het legaliseren van pepperspray en is er geld opzij gezet voor een plan van aanpak. Hoe ziet actie tegen vrouwengeweld eruit? En wat is de rol van de samenleving hierin?
Structurele of tijdelijke blindheid?
Niet alleen de moord op Lisa, maar nog drie andere ernstige misdrijven vonden die maand plaats. Deze tragische gebeurtenissen leidden tot grote maatschappelijke ontsteltenis. Veel mensen waren zich niet bewust van de omvang van het probleem. Geweld tegen vrouwen manifesteert zich namelijk zowel op straat als online, thuis en op de werkvloer. Om die reden maakt de gemeente Amsterdam zes miljoen euro vrij voor maatregelen die moeten helpen de veiligheid van vrouwen te waarborgen. De Politie Eenheid Amsterdam zal een nieuw platform oprichten: ‘Stop Geweld Tegen Vrouwen’. Hier zullen ongeveer dertig agenten werken en getraind worden in het herkennen van signalen van (seksueel) geweld en femicide. Het doel hiervan is dat het voor slachtoffers makkelijker is om meldingen te doen. Hiernaast zal geld worden vrijgemaakt voor onder andere betere verlichting om openbare ruimtes veiliger te maken.
Naast deze maatregelen discussieert het demissionaire kabinet momenteel over het mogelijk legaliseren van pepperspray zodat vrouwen zich beter kunnen verdedigen. In onze buurlanden Duitsland en Frankrijk is het middel al toegestaan. In Nederland is pepperspray onder de Wet Wapens en Munitie nog verboden. Afgezien van het feit dat er andere legale verdedigingsmiddelen verkrijgbaar zijn, voelt niet iedereen zich daar veilig genoeg onder. Pepperspray kan als effectiever worden ervaren. Tegenstanders vrezen echter dat het middel met verkeerde intenties zal worden ingezet. Het idee dat de spray alleen gebruikt wordt voor noodzakelijke zelfverdediging zou een gevaarlijke denkfout zijn.
Tijd om wakker te worden
Vrouwen krijgen van jongs af aan mee hoe zij zich moeten beschermen tegen mannen en dat zij hier individueel verantwoordelijk voor zijn. Hen wordt aangeleerd nooit in het donker te fietsen en zich niet te bloot te kleden. Het is goed dat de moord op Lisa men wakker heeft geschud. Vrouwen zijn onveilig. Men realiseert zich vaak niet dat het naroepen van vrouwen en vrouwonvriendelijke grappen onschuldig lijken, maar deel uitmaken van een bredere cultuur van vrouwenhaat. Ook victim blaming houdt deze cultuur in stand. In plaats van het gedrag van mannen te veroordelen, wordt gewezen naar het slachtoffer – met de nadruk op wat deze anders had moeten doen. In de piramide van geweld – met onderaan seksueel grensoverschrijdend gedrag en bovenaan femicide – begint het voorkomen van het ergste bij het benoemen van het ‘kleinste’. Toch kiezen veel mannen ervoor om weg te kijken. Door te zwijgen dragen zij bij aan het in stand houden van een vrouwonvriendelijke cultuur.
Het is onacceptabel dat vrouwen geacht worden hun eigen veiligheid te waarborgen. Die veiligheid vraagt om collectief bewustzijn en betrokkenheid van iedereen. Mannen zullen deze verantwoordelijkheid op zich moeten gaan nemen. Dit begint in de basis bij de opvoeding en door mannen elkaar te laten corrigeren. Zoals Femke Halsema benadrukte, zijn geweld tegen vrouwen en femicide ‘een schandvlek op onze samenleving’. Het toont de urgentie van een wereld waarin mannen geen macht over vrouwen willen uitoefenen. Laten we ons als samenleving bewust blijven van de scheve verhouding die nu bestaat tussen mannen en vrouwen, en de woede die de dood van Lisa heeft losgemaakt, vasthouden. Pas wanneer gelijkwaardigheid diep verankerd is in onze dagelijkse omgang, kunnen vrouwen zich vrij bewegen.
