Op 24 februari 2022 viel het Russische leger Oekraïne binnen en ontstond een gewapend conflict dat tot op heden voortduurt. Veel landen, waaronder Nederland, legden als reactie sancties op aan Rusland. Deze sancties bestonden bijvoorbeeld uit in- en uitvoerverboden en bevriezing van kapitaal van Russische personen en entiteiten. Een deel van de Nederlandse bedrijven kan hierdoor niet meer leveren aan Rusland. Scheepsbouwer Damen Shipyards Group (Damen) is een van deze bedrijven. In tegenstelling tot andere gedupeerden laat Damen het er niet bij zitten. In mei dit jaar spande het bedrijf een rechtszaak aan tegen de Nederlandse staat. Damen wil schadevergoeding voor de geannuleerde Russische contracten gezien het verbreken van de handelscontacten niet vrijwillig was.
Het familiebedrijf
Damen is een Nederlands scheepsbouwconcern dat is opgericht in 1927 door de broers Jan en Rien Damen. In 1969 nam Kommer, Jans zoon, het roer over waarna het bedrijf zijn kenmerkende handelswijze ontdekte en daarmee floreerde. Hoewel het bedrijf vanuit Gorinchem wordt bestuurd, is de scheepsbouwer statutair gevestigd op Curaçao. Het bedrijf heeft wereldwijd 36 scheeps- en reparatiewerven. Sommige afdelingen bevinden zich in Rusland. Damen bouwt grote superjachten en is tegelijkertijd een van de belangrijkste leveranciers van fregatten aan Defensie. Het bedrijf kwam eerder in opspraak toen het patrouilleboten leverde aan de Libische kustwacht. Damen bouwde boten voor verschillende Russische klanten, maar verzekerde dat het alleen om schepen voor visserij en industrie gaat. In maart 2022 stopte het bedrijf alle leveringen aan Rusland en nam het geen nieuwe opdrachten van Russische klanten meer aan. Hierdoor ging een groot aantal huidige en toekomstige contracten verloren.
Vloedgolf van sancties
Damen stelt dat het de leveringen aan Rusland niet vrijwillig heeft stopgezet maar vanwege opgelegde sancties. Vanaf het moment van de inval door het Russische leger komt de Europese Unie (EU) regelmatig met nieuwe sanctiepakketten voor Rusland. Met deze sancties probeert de EU Rusland economische schade te berokkenen. Zo sanctioneert de Unie de in- en uitvoer van veel goederen. Dit soort sancties is bijvoorbeeld terug te vinden in de EU Verordening 2022/394. In deze verordening wordt de levering van verschillende soorten scheepsvaarttechnologie en halffabricaten verboden. Dit verbod maakt het een scheepsbouwer erg moeilijk om zijn producten te leveren. Hoeveel schade het verlies van de contracten heeft veroorzaakt, wil Damen niet bekendmaken. Het bedrijf sloot in 2022 een lening van 150 miljoen euro om de gevolgen van het conflict tussen Rusland en Oekraïne te dekken. Dit terwijl een woordvoerder vertelt dat het bedrijf in 2022 nog 15 miljoen euro winst maakte.
Nu al een zinkend schip?
De rechtszaak die Damen aanspande tegen de Nederlandse staat is een unicum. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is niet bekend met een eerder geval van een bedrijf dat een rechtszaak aanspant tegen de staat voor vergoeding van schade ontstaan door Europese sancties. Damen erkent dat de sancties jegens Rusland terecht zijn, maar vindt het oneerlijk dat het bedrijf het volledige risico van die sancties draagt; het wil gecompenseerd worden. Volgens Yvo Amar, sanctierechtadvocaat, is er geen grote kans dat de aanklacht zal slagen. Hij stelt dat er geen verplichting is voor een staat om schade als gevolg van opgelegde sancties te vergoeden. De advocaat kent de details van de zaak echter niet en sluit een creatief beroep van het bedrijf niet uit.
De zaak van Damen zal ergens volgend jaar behandeld worden door de rechtbank Rotterdam. Als Damen recht blijkt te hebben op compensatie zullen er waarschijnlijk meer bedrijven proberen via het recht schadevergoeding te eisen van de staat. Het gezegde luidt ten slotte: als er één schaap over de dam is, zullen er meer volgen. Of het eerste schaap ook daadwerkelijk over de dam heen komt, zal blijken na de uitspraak van de rechtbank Rotterdam. Damen en het ministerie van Buitenlandse Zaken houden tot die tijd de lippen stijf op elkaar.
