‘Advocaat zijn is echt iets dat in je vezels gaat zitten.’ Met slechts een paar vragen wordt duidelijk hoe deskundig, weloverwogen en open strafrechtadvocate Sabine ten Doesschate is als ze vertelt over haar drijfveren. Ten Doesschate is partner bij Sjöcrona van Stigt Advocaten. ‘Ik wil zorgvuldig, grondig en met hart voor een cliënt, bij iedere zaak proberen alles eruit te halen.’ Er kwam een dusdanig unieke zaak op haar pad, waardoor ze jarenlang nog meer deed dan gebruikelijk. Samen met kantoorgenoot Van Eijck voerde Ten Doesschate in het spraakmakende MH17-proces de verdediging van een van de Russische verdachten. Dit deden zij met succes, er volgde vrijspraak. In dit interview wordt besproken hoe zij terugblikt op haar persoonlijke ontwikkeling en de rollercoaster waarin zij leefde.
Al jong vasthoudend beargumenteren
Op jonge leeftijd probeerde Ten Doesschate de waarheid al boven tafel te krijgen. “Ik denk dat mijn leraren van vroeger wel zouden beamen dat ik de discussie aanging.” Lachend constateert ze thuis soms best irritant te kunnen zijn. Ze zou willen dat ze het ‘pleiten’ wat meer op het werk zou laten. Tegelijkertijd kenmerkt het vastberaden pleiten haar als een ware strafrechtadvocate. Gedurende haar studie rechten in Groningen wist ze direct dat dit was waarin ze zich wilde bekwamen. Inmiddels vervult ze naast haar veeleisende partnerschap diverse nevenfuncties, werd ze genomineerd voor Legal Woman of the Year 2022, is ze moeder van drie opgroeiende kinderen en heeft ze een uitgebreid sociaal leven. In dat drukke bestaan is Ten Doesschate tevreden met haar balans tussen werk en privé. ‘Het is gewoon zo gelopen dat ik mijn werk heel erg leuk vind!’
Procederen tegen de stroom in
Toen Rusland de oorlog begon, groeide de maatschappelijke druk om de verdediging van haar Russische cliënt stop te zetten. ‘Wij kregen van het halve land mailtjes ervan uitgaande dat we wel zouden stoppen met de verdediging.’ Na zorgvuldige overwegingen namen Ten Doesschate en haar kantoor een zeer ongebruikelijk besluit: ze stelden een voorwoord op om het publiek in de zittingszaal en via de livestream, voorafgaand aan het pleidooi, uit te leggen waarom deze rechtsbijstand te rechtvaardigen was. In ons rechtssysteem is het gebruikelijk om te pleiten namens de cliënt en niet om te spreken voor jezelf als advocaat, wat dit besluit des te opmerkelijker maakte.
‘Toen men na de vrijspraak zei, nu snap ik waarom je het deed, zei ik: dan heb je het niet goed begrepen.’
Ze verklaarde in haar voorwoord voorafgaand aan het pleidooi de verdediging te continueren, omdat het hun plicht is de rechtsstaat te bewaken. Dat is immers het werk van de advocaat. Ten Doesschate werd kritischer door de regelmaat waarmee media, politici en zelfs het OM termen als ‘daders’ en ’terroristische aanslag’ gebruikten nog voordat de uitspraak was gedaan. Ze merkte op dat dit aanzienlijke invloed had op de publieke opinie en het verloop van het proces. ‘Toen men na de vrijspraak zei, nu snap ik waarom je het deed, zei ik, dan heb je het niet goed begrepen. Al had hij levenslang gekregen, ik had precies hetzelfde gedaan.’
Waar blijft de waarheid
Op de vraag hoe Ten Doesschate terugkijkt op het MH17-proces en de vrijspraak kiest ze haar woorden zorgvuldig. ‘De uitspraak was natuurlijk heel mooi, want wat wij geprobeerd hebben is geslaagd.’ Er blijven echter nog steeds onzekerheden bestaan. Ten Doesschate verlangt nog steeds naar een antwoord op de onbeantwoorde bewijsverweren. Volgens haar is het beantwoorden van slechts een paar van de vele bewijsverweren door de rechtbank onvoldoende om volledige duidelijkheid te verschaffen.
‘Het is vol te houden omdat je weet dat je maar een keer in je leven zo’n unieke zaak doet.’
En over het proces legt ze uit dat ze stevige tegenwerking van het OM hebben ervaren. ‘Mogelijk door maatschappelijke druk. Maar het is ook je taak als strafrechtadvocaat onbevreesd kritisch te zijn, vraagtekens te plaatsen, te controleren. Zelfs op procesvoering en het OM.’
‘Het is vol te houden omdat je weet dat je maar een keer in je leven zo’n unieke zaak doet.’ En dat laatste deed Ten Doesschate. Na herhaaldelijke onterechte verwijten ten aanzien van de verdediging, stond ze op voor het belang van een eerlijk proces. Ten aanzien van de partijen sprak de voorzitter de wijze woorden ‘wees zacht op de persoon, maar hard op de inhoud’.
De weegschaal in de waagschaal
Als Ten Doesschate iets zou mogen veranderen aan ons strafrechtsysteem, dan zou dat een formeel ‘informatie-evenwicht’ tussen de verdediging en het OM zijn. Volgens haar is er nu een wereld aan informatie die je als verdediging niet meekrijgt. De voorsprong van het OM begint al vanaf het moment dat het meer tijd krijgt kennis te vergaren, te beoordelen en vervolgens te bepalen welke stukken in het procesdossier komen. De verdediging heeft hierin beperkte inzage en moet in beginsel erop vertrouwen dat het OM het dossier goed samenstelt. ‘Ook in de zaak MH17 hebben wij helaas talloze aanwijzingen gehad van het tegendeel.’ Ten Doesschate benadrukt dat het wenselijk zou zijn als partijen samen de inhoud van het procesdossier bepalen. ‘Want waarom zou je informatie niet delen?’
Ga buiten je boekje
Ten Doesschate moet lachen wanneer wij haar advies vragen voor ons studenten. ‘Ik voel me nu zo oud en hoor mijn ouders praten!’ Ze adviseert dat je niet alleen student bent om een baan te krijgen, maar ook echt die tijd moet gebruiken voor je verdere ontwikkeling. ‘Doe leuke dingen buiten je studie om, leef! Zorg dat je volwassen wordt.’ Ze gunt studenten duidelijk, net zoals ze dat zelf heeft gedaan, meer te worden dan alleen een goed CV en hoge cijfers.
