Rechtenstudenten plakken door het hele land opvallende waarschuwingsstickers op wetboeken met de tekst: ‘Abortus hoort NIET in het Wetboek van Strafrecht’. Abortusartsen, gynaecologen, verloskundigen, (toekomstige) juristen en advocaten hebben de Vrije Keuze Coalitie opgericht om expertises te bundelen en meer medestanders te verzamelen. Zij staan achter de gedachte dat abortus geen misdaad is, maar onderdeel moet zijn van de reguliere zorg. Eerder dit jaar werd deze gedachte naar voren gebracht door het burgerinitiatief ‘Abortus is geen misdaad’ van omroep BNNVara en het Humanistisch Verbond, dat uiteindelijk door 93.689 Nederlanders werd ondertekend en leidde tot een debat in de Tweede Kamer. Met de toenemende beperkingen op abortus in sommige Amerikaanse staten en de strafbaarstelling van abortus in Polen en Hongarije, tonen anti-abortusbewegingen zich ook actief in Europa. Op 28 september 2023 presenteerde de Coalitie het manifest ‘Abortus is zorg’, waarin wordt benadrukt dat de situatie in Nederland ook kwetsbaar is.
Misdaad of medische ingreep?
De manier waarop abortus in Nederland is geregeld moet beter, vindt de coalitie. Volgens hen is toegang tot abortus een mensenrecht en geen misdaad. In hun manifest bepleiten ze dat de plaatsing in de strafwet schaamte en taboe vergroot, waardoor de keuze een zwangerschap te beëindigen bemoeilijkt wordt. ‘Zolang abortus in het Wetboek van Strafrecht staat, lijkt het iets wat eigenlijk niet mag.’ Daarnaast staat het benoemen van abortus als criminele activiteit verbetering van de zorg in de weg. Het gevaar bestaat dat minder zorgprofessionals deze behandeling willen uitvoeren. Dit kan een gebrek aan ervaring, kennis en vaardigheden veroorzaken. Ook maakt het de abortuszorg onnodig complex. De voorzitter van het Humanistisch Verbond hoopt dat er snel verandering komt. ‘Abortus is geen misdaad, maar een gewone medische ingreep’, zegt ze. ‘Het hoort daarom niet in het strafrecht, maar in het gezondheidsrecht thuis.’
Een juridische bevalling
In Nederland is abortus neergelegd in het Wetboek van Strafrecht (Sr) en de Wet afbreking zwangerschap (de Abortuswet). Artikel 296 Sr bepaalt dat degene die een abortus uitvoert, strafbaar is, tenzij de abortus wordt uitgevoerd in een speciale kliniek of ziekenhuis. De bepaling richt zich tot eenieder die opzettelijk de zwangerschap beëindigt, met uitzondering van de zwangere vrouw zelf. De Abortuswet is in 1981 tot stand gekomen en is gebaseerd op twee principes: de bescherming van het ongeboren kind en de noodzaak om hulp te bieden aan vrouwen die zich door een ongewenste zwangerschap in een noodsituatie bevinden. De wet stelt daarnaast strenge medische eisen aan abortus en heeft tot doel commerciële praktijken te voorkomen.
Wetboek van Strafrecht als waarborg
Uit het debat op 31 mei 2023 in de Tweede Kamer over het burgerinitiatief bleek dat er nog onvoldoende politieke steun is voor het schrappen van abortus uit het strafrecht. Kamerleden zijn voor vrije abortuskeuze, maar hechten waarde aan de bescherming die het Wetboek van Strafrecht biedt. Volgens hen beschermt artikel 296 vrouwen juist tegen illegale abortussen, waarbij zowel het leven van het ongeboren kind als dat van de moeder wordt gewaarborgd. Hidde Palland van het CDA stelt dat het onverstandig zou zijn deze waarborg uit het Wetboek van Strafrecht te verwijderen. Maar waarom is een extra slot op de deur nodig, vraagt de coalitie zich af. Zeker wanneer in andere landen vergelijkbare situaties zonder problemen verlopen. In bijvoorbeeld Canada en Zweden, waar abortus niet in het strafrecht staat, is de abortuszorg ook goed. Verder moeten artsen zich nog steeds houden aan de Abortuswet. Doen ze dat niet, dan kunnen ze gesanctioneerd worden via het medisch tuchtrecht en zelfs het strafrecht.
In de aanloop naar de verkiezingen laat de coalitie op verschillende manieren van zich horen. Dit is namelijk hét moment om actie te voeren en het abortusrecht te beschermen. In de Kamer blijft GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet vastberaden abortus uit het Wetboek van Strafrecht te schrappen. Zij is voornemens dit jaar nog een initiatiefwetsvoorstel in te dienen. Ellemeet: “Ik zal de VVD overtuigen dat het kán: abortus uit het Wetboek van Strafrecht”.
