De Verenigde Staten presenteren zich als een democratisch bolwerk, maar recente ontwikkelingen rondom het TikTok-verbod laten een ander beeld zien. Een meerderheid bij zowel de Republikeinen als Democraten in het Congres en het Hooggerechtshof keurde het verbod goed. President Donald Trump koos ervoor deze niet te handhaven, wat past in zijn patroon van selectieve wetshandhaving en ondermijning van democratische instituties. Zijn besluit roept fundamentele vragen op over de rechtsstaat: kan een president zomaar wetten negeren zonder consequenties? En wat betekent dit voor de toekomst van de Amerikaanse democratie en de scheiding der machten?
TikTok offline – maar niet voor lang
Het verbod op TikTok werd door voormalig president Joe Biden ingevoerd uit angst voor Chinese invloed. De wet vereiste dat TikTok zijn Amerikaanse activiteiten zou afstoten of dat de app verboden zou worden. Op 18 januari 2025 werd TikTok daadwerkelijk ontoegankelijk in de VS. De app werd verwijderd uit de appstores en gebruikers kregen een melding dat de dienst was opgeschort. Toch zorgde Trump na zijn inauguratie dat TikTok binnen twaalf uur terugkeerde. In de app bedankte TikTok hem persoonlijk via een pop-up-melding. Hij ondertekende op 20 januari een uitvoerend bevel dat de handhaving van het verbod met 75 dagen uitstelde. Dit gaf hem tijd om de nationale veiligheidsrisico’s te heroverwegen. Hoewel het verbod nog steeds geldt, instrueerde hij de procureur-generaal dit niet te handhaven.
Deze beslissing past binnen Trumps bredere strategie. Sinds zijn terugkeer in het Witte Huis heeft hij tientallen uitvoerende bevelen uitgevaardigd, waarvan velen op juridische weerstand stuiten. Zo bevroor hij drie biljoen dollar aan federale fondsen, wat voor chaos zorgde bij overheidsinstanties. Amerikadeskundige Liam Klein noemt dit de ‘flood the zone’-strategie: zoveel decreten uitvaardigen dat tegenstanders en media het niet kunnen bijhouden. Zelfs als deze onwettig worden verklaard, wordt het doel – ontregeling en ondermijning van instituties – behaald. Volgens Klein is Trumps plan om het automatisch toekennen van de Amerikaanse nationaliteit bij geboorte in te trekken vrijwel kansloos. Trump gebruikt de traagheid van het juridische proces om zijn beleid door te drukken zonder directe consequenties. Door bedrijven vrijstelling te geven van wettelijke verplichtingen zonder de wet zelf te herroepen, wordt een juridisch grijs gebied gecreëerd waarin willekeurig machtsgebruik dreigt.
Van wet naar willekeur
Het negeren van wetten ondermijnt de democratie. Als een president zelf bepaalt welke wetten hij uitvoert en welke niet, vervaagt de scheiding der machten. Desalniettemin blijft de toekomst van TikTok onzeker. Ondanks Trumps ingreep is de app offline in de appstores en eindigt de verlenging op 5 april 2025. Binnen zijn eigen partij heerst er verdeeldheid. Sommige senatoren eisen een volledige scheiding tussen TikTok en China en verzetten zich tegen verder uitstel. Als de regering hier geen oplossing voor vindt, kunnen de spanningen tussen de VS en China oplopen. Daarnaast creëert de manier waarop Trump deze wetgeving omzeilt een gevaarlijk precedent voor toekomstige machthebbers. Als een president wetten eenvoudig kan negeren via uitvoerende bevelen, kan dit worden gebruikt om andere controversiële maatregelen in te voeren. Gedacht kan worden aan beperkingen op persvrijheid of kieswetten. Dit kan de democratie blijvend verzwakken en een verschuiving naar autoritair bestuur in gang zetten.
Democratie onder druk
Het TikTok-verbod begon als een maatregel voor nationale veiligheid, maar Trump heeft het gebruikt als politiek instrument. Zijn selectieve manier van wetshandhaving vertoont tekenen van een autoritair regime. Door uitvoerende bevelen te gebruiken om de wet naar zijn hand te zetten, lijkt het alsof hij de rechtsstaat niet langer respecteert. De vraag is of de wetgevende en rechterlijke macht hier iets aan gaan doen of dat de democratische principes verder verslechteren. Als Trump ongestoord doorgaat met het negeren van wetten en met decreten blijft regeren, dan kan dat leiden tot een verdere ondermijning van de democratie. Dit probleem beperkt zich niet alleen tot de Verenigde Staten, maar dient ook als een waarschuwing voor democratieën wereldwijd. Wat gebeurt er als de uitvoerende macht zichzelf boven de wet plaatst?
Interessante analyse! Dit laat goed zien hoe de scheiding der machten onder druk staat wanneer een president zelf bepaalt welke wetten hij naleeft. De juridische en politieke gevolgen hiervan kunnen enorm zijn, zeker in een land als de VS, waar het systeem juist gebouwd is op checks and balances.