Hugo Doornhof, partner AKD: “PAS-melders hebben gedaan wat de wet vroeg, maar zitten nu in een formeel illegale situatie.”

interview-Hugo-Doornhof

Hugo Doornhof is advocaat bestuurs- en omgevingsrecht en meer dan twintig jaar actief in de politiek. Eerst op gemeentelijk niveau, maar sinds 2019 in de Eerste Kamer als lid van de CDA-fractie. Door zijn politieke ervaring ziet hij niet alleen de juridische kant van de stikstofcrisis, maar ook de bestuurlijke beslissingen die eraan ten grondslag liggen. Dagelijks heeft Doornhof te maken met de verschillende aspecten van de crisis waardoor hij erg bekend is met de omvang en ernst van de problematiek. 

Het zaadje wordt geplant

Maatschappelijke vraagstukken wekte al vroeg de aandacht van Doornhof. Dit uitte zich bijvoorbeeld in zijn deelname aan het Europees jeugdparlement op de middelbare school en zijn lidmaatschap van het Christen Democratisch Jongeren Appèl. Toen het tijd was een studie te kiezen ontstond er twijfel. “Ik dacht er meer aan bestuurskunde te gaan doen, omdat ik altijd al belangstelling had voor politiek en maatschappij.” Uiteindelijk heeft hij voor een dubbele studie Rechtsgeleerdheid en Bestuurswetenschappen gekozen. “Als ik nou het juridische deel erg leuk blijk te vinden dan is alleen bestuurskunde misschien te beperkt.” In het jaar 2000 trad hij in de voetsporen van zijn moeder en grootvader en begon zijn politieke carrière als gemeenteraadslid in Nijkerk. In 2019 werd Doornhof lid van de Eerste Kamer. Het Eerste Kamerlidmaatschap combineert hij met de functie van advocaat-partner bestuurs- en omgevingsrecht bij AKD. 

De PAS-melders hebben wel gewoon gedaan wat de wet van hen vroeg, maar zitten nu in een formeel illegale situatie.”

Als advocaat heeft Doornhof dagelijks te maken met regelgeving omtrent stikstofvergunningen. Toch is het lastig in te schatten of er straks nog ruimte is voor het vergunnen van PAS-melders. ‘‘Vanuit de Tweede Kamer, maar ook vanuit de provincies wordt gezegd dat er maar één ding snel moet gebeuren en dat is zorgen dat melders hun bedrijfsactiviteiten kunnen voortzetten.” Zelfs met het prioriteren van de legalisatie van bedrijven is het nog maar de vraag of de overheid er op tijd bij zal zijn.

Het zaadje voor de crisis werd geplant door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). PAS is ontstaan vanuit de noodzaak de schadelijke stikstofdepositie in Natura-2000 gebieden te verminderen. Het programma verleende vergunningen voor stikstofdepositie op basis van toekomstige compensatie. Volgens PAS waren boeren met een beperkte stikstofuitstoot niet genoodzaakt een vergunning aan te vragen. Zij konden volstaan met een melding van de berekende stikstofbelasting. In 2019 verklaarde de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State het PAS echter ongeldig. “Omdat er te weinig maatwerk werd gebezigd en het onzeker was of de activiteiten om de stikstofdepositie te verminderen haalbaar en toereikend waren.” Door het wegvallen van de PAS regelgeving werden melders opeens vergunningsplichtig. Vergunningen werden echter niet meer verleend. ”De PAS-melders hebben wel gewoon gedaan wat de wet van hen vroeg, maar zitten nu in een formeel illegale situatie.” 

Groeien als kool

De overheid kwam eind 2022 met een plan stikstofruimte vrij te maken voor de PAS-boeren. Het plan bestond uit het uitkopen van bedrijven met veel stikstofuitstoot. De gespaarde stikstofruimte kon worden gebruikt voor legalisatie van de melders. Ondertussen hebben Schiphol en lagere overheden, zoals Rijkswaterstaat en gemeentes, stikstofvergunningen nodig voor elke uitbreiding. ‘‘Als je een weg wil aanleggen en de aanleg veroorzaakt extra stikstofdepositie op een Natura-2000 gebied dan moet je zorgen dat je eerst depositie wegneemt.” De overheid is dus niet de enige geïnteresseerde partij. Als gevolg ontstaat er al snel concurrentie en daaropvolgend een handel in stikstofruimte. 

‘Als ruimte ergens wordt opgekocht, kan dat natuurlijk maar één keer opnieuw worden ingezet.”

Waar de kans op het verkrijgen van een vergunning al klein was, lijkt het door de handel in stikstofruimte nu haast onmogelijk. Hoe kopen die partijen de stikstofruimte op? De bedrijven en lagere overheden verkrijgen stikstofruimte door extern salderen. Bij extern salderen koopt bijvoorbeeld Schiphol een bedrijf uit dat stikstofdepositierechten heeft in het gebied van het te realiseren project. De stikstofvergunning van het opgekochte bedrijf wordt vervolgens gestopt en tegelijkertijd wordt er een vergunning aangevraagd voor de nieuwe landingsbaan. ‘‘De kortste klap voor schiphol is om boerderijen uit te kopen en de stikstofruimte in te zetten voor vliegverkeer.” Het gevaar van de ontstane handel is dat er straks geen stikstofruimte meer overblijft voor de PAS-melders. ‘‘Als ruimte ergens wordt opgekocht, kan dat natuurlijk maar één keer opnieuw worden ingezet.” 

Wat je zaait zul je oogsten 

De agrarische sector dient in ieder geval met respect te worden behandeld. “De PAS-melders moeten nu eerst juridisch geholpen worden. Schiphol mag vanzelfsprekend het vliegverkeer bevorderen maar hier spelen ook andere belangen een rol.” Voorlopig schetst de huidige situatie een grauw toekomstbeeld voor de gedupeerde boeren. De handel kan echter worden tegengegaan door een voorkeursrecht aan de overheid te geven. Dit betekent dat de overheid het recht van eerste koop heeft bij bedrijven met een stikstofvergunning. Het is te hopen dat een dergelijke maatregel er spoedig komt en op die manier het stikstofhandel-onkruid verdelgt. 

Meer over

Deel dit artikel

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar top